Παιδοενδοκρινολογία

Η Ενδοκρινολογία είναι η μελέτη του ενδοκρινικού συστήματος των αδένων, των ρυθμιστικών ουσιών (ορμόνες) που παράγουν και των διαταραχών του συστήματος.

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι μια περίπλοκη, λεπτά ισορροπημένη διάταξη των ορμονικών κυκλωμάτων ανατροφοδότησης σχεδιασμένο για να συντονίζει πολλές σωματικές λειτουργίες διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία τους.

Το σύστημα χρησιμοποιεί πολλές διαφορετικές ορμόνες, ως αγγελιοφόρους μηνυμάτων. Αυτές παράγονται από έναν αριθμό διαφορετικών ενδοκρινών αδένων που περιλαμβάνουν τα επινεφρίδια, τους γεννητικούς αδένες (τις ωοθήκες στις γυναίκες και τους όρχεις στους άνδρες), το πάγκρεας, τον παραθυρεοειδή αδένα, την υπόφυση και το θυρεοειδή αδένα.

Οι ορμόνες που παράγονται από αυτούς τους αδένες εκκρίνονται από το εσωτερικό του αδένα απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος, όπου μεταφέρονται σε όλο το σώμα προκειμένου να δράσουν σε ένα ευρύ φάσμα οργάνων-στόχων και συστημάτων.

Η υπόφυση και ο υποθάλαμος

Η υπόφυση, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, εθεωρείτο επί δεκαετίες ο αδένας-ορχήστρα, όντας υπεύθυνος για την παραγωγή επτά ορμονών που ρυθμίζουν διάφορες σωματικές δραστηριότητες περιλαμβανομένης της ανάπτυξης και της αναπαραγωγής.

Παρά την θεμελιώδη σημασία της υπόφυσης, η παραγωγή των ορμονών που εκκρίνει ρυθμίζεται από έναν ακόμη μικρότερο ενδοκρινή αδένα που ονομάζεται υποθάλαμος, ο οποίος αποτελεί ένα σημαντικό σύνδεσμο μεταξύ του νευρικού και του ενδοκρινικού συστήματος.

Ο υποθάλαμος παράγει εννέα διαφορετικές ορμόνες, οι οποίες (μέσω της δράσης τους στην υπόφυση) βοηθούν στη ρύθμιση σχεδόν όλων των πτυχών αύξησης, ανάπτυξης και μεταβολισμού.

Αυξητική ορμόνη

Η αυξητική ορμόνη είναι μία από τις κύριες ορμόνες που παράγονται από την υπόφυση, και είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην προαγωγή της φυσιολογικής αύξησης και ανάπτυξης του σώματος. Η δράση της καθορίζει το πώς δομείται το ανθρώπινο σώμα, το πώς λειτουργεί, και ιδιαίτερα τον τρόπο ανάπτυξης των οστών.

Η αυξητική ορμόνη εκλύεται σε έναν κύκλο μικρών δόσεων καθ’ όλη τη διάρκεια της  ημέρας, περίπου μία φορά κάθε τέσσερις ώρες, αν και το 70% της συνολικής αυξητικής ορμόνης εκκρίνεται κατά τις πρώτες ώρες του ύπνου, ιδιαίτερα κατά τη φάση Rapid Eye Movement-REM-όταν δηλαδή καταγράφονται τα όνειρα.

Όταν έχει εκλυθεί μια επαρκής ποσότητα αυξητικής ορμόνης, η αυξημένη συγκέντρωση στο αίμα ανατροφοδοτεί τον υποθάλαμο και μία δεύτερη ορμόνη, που ονομάζεται σωματοστατίνη (γνωστή και ως ανασταλτικός παράγοντας της αυξητικής ορμόνης), απελευθερώνεται στέλνοντας το μήνυμα στην υπόφυση να σταματήσει, επί του παρόντος, την έκκριση της αυξητικής ορμόνης.

Ο ρόλος της αυξητικής ορμόνης στην ανάπτυξη

Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας η έκκριση της αυξητικής ορμόνης είναι στο αποκορύφωμά της, προκαλώντας τον πολλαπλασιασμό των οστικών κυττάρων δρώντας στους αυξητικούς χόνδρους, στο άκρο κάθε σωληνοειδούς οστού. Η αύξηση του μήκους των μακρών οστών στο σώμα είναι αυτή που κάνει τον κορμό να ψηλώνει και η συνολική ανάπτυξη προκαλεί τη διαμόρφωση του σκελετού σε σκελετό ενήλικα ανθρώπου.

Όταν η ανάπτυξη έχει ολοκληρωθεί, οι αυξητικοί χόνδροι των μακρών οστών συγκλίνουν και κλείνουν εμποδίζοντας την περαιτέρω επιμήκυνση, και η έκκριση της αυξητικής ορμόνης υποχωρεί σταδιακά σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα, τυπικά για τον ενήλικο.

Διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος

Ο μηχανισμός ανατροφοδότησης του ενδοκρινικού συστήματος είναι σχεδιασμένος για να εμποδίζει την υπερπαραγωγή (υπερέκκριση) ή την ελλειμματική παραγωγή (υποέκκριση) της εκάστοτε ορμόνης. Ωστόσο, σε ορισμένες παθήσεις εμφανίζεται ανισορροπίαστη ρύθμιση.

Η ελλειμματική παραγωγή ή η υπερπαραγωγή ορμονών από την υπόφυση προκαλεί αρκετά προβλήματα. Η διαταραχή στην παραγωγή της αυξητικής ορμόνης επιδρά στη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών. Κάθε έλλειμμα στην παραγωγή της αυξητικής ορμόνης κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία θα επηρεάσει το ύψος και την ανάπτυξη του παιδιού, και μόλις οι αυξητικοί χόνδροι των μακρών οστών κλείσουν, η αυξητική ορμόνη δεν είναι εις θέση να έχει καμία περαιτέρω επίδραση στο ύψος του ατόμου.